تفاوت مسیر سبز و قرمز در گمرک

در دنیای پرشتاب تجارت بین‌الملل، زمان و شفافیت در فرآیند ترخیص کالا از گمرک، نقش کلیدی در موفقیت یک کسب‌وکار ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین مفاهیم در این زمینه، مسیر گمرکی کالاهاست؛ مسیری که نوع بررسی، سطح نظارت و مدت زمان ترخیص را مشخص می‌کند.

گمرک ایران با هدف تسهیل، تسریع و افزایش شفافیت در فرآیند ترخیص، از سیستم مسیردهی گمرکی استفاده می‌کند. در این سیستم، کالاها بر اساس میزان ریسک و ویژگی‌های اسنادی به سه مسیر گمرکی مختلف تقسیم می‌شوند: سبز، زرد و قرمز. در این مقاله، تمرکز ما بر دو مسیر سبز و قرمز است که تفاوت‌های چشمگیری از نظر سطح کنترل، مدت زمان ترخیص و میزان احتمال اعمال جریمه‌های گمرکی دارند.

شناخت دقیق این مسیرها، به واردکنندگان و صادرکنندگان کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتر، ریسک‌های احتمالی را کاهش دهند و فرآیند ترخیص کالا را از طریق مسیر گمرکی مناسب، بهینه‌سازی کنند.

مسیر سبز چیست؟

مسیر سبز گمرکی یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین مسیرهای ترخیص کالا در فرآیند گمرکی است. در این مسیر، کالاهایی قرار می‌گیرند که از نظر گمرک کم‌ریسک شناخته شده‌اند و نیاز به بررسی فیزیکی یا بررسی دقیق اسناد ندارند. به عبارت دیگر، گمرک به صاحب کالا اعتماد کافی دارد و با توجه به سوابق مثبت و مدارک کامل، اجازه می‌دهد کالا بدون توقف جدی ترخیص شود.
کالاهایی که در مسیر سبز قرار می‌گیرند، تنها پس از کنترل اولیه اسناد (به‌صورت سیستمی) و بدون بازرسی فیزیکی، مجوز خروج از گمرک را دریافت می‌کنند. این مسیر برای شرکت‌ها و واردکنندگانی است که:
. دارای سابقه خوب در واردات هستند
. کالاهای کم‌ریسک و شفاف وارد می‌کنند
. اسناد کامل و بدون تناقض ارائه می‌دهند

استفاده از مسیر گمرکی سبز به معنای صرفه‌جویی در زمان، کاهش هزینه‌های انبارداری و تسریع در روند توزیع کالا در بازار است. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های بازرگانی تلاش می‌کنند با رعایت ضوابط و ارتقاء شفافیت، شانس قرارگیری در این مسیر را افزایش دهند.

مسیر زرد چیست؟

مسیر زرد گمرکی حالتی میانه بین مسیر سبز و مسیر قرمز است. در این مسیر، گمرک اسناد مربوط به کالا را به‌دقت بررسی می‌کند، اما معمولاً نیازی به بازرسی فیزیکی کالا وجود ندارد—مگر در صورت مشاهده ابهام یا تضاد در مدارک.
کالاهایی که در مسیر زرد قرار می‌گیرند، از نظر ریسک نه کاملاً کم‌ریسک هستند (مانند مسیر سبز) و نه آن‌قدر پرریسک که نیاز به بازرسی فیزیکی داشته باشند (مانند مسیر قرمز). در واقع، گمرک با بررسی کامل اسناد، در صورت اطمینان، کالا را ترخیص می‌کند. دلایل قرارگیری کالا در مسیر زرد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
. نیاز به تطبیق ارزش کالا با استانداردهای جهانی
. بررسی دقیق فاکتور و اظهارنامه
. تشخیص گمرک بر اساس نوع کالا، کشور مبدأ یا واردکننده

در مسیر گمرکی زرد، زمان ترخیص معمولاً بیشتر از مسیر سبز و کمتر از مسیر قرمز است. همچنین احتمال پرداخت هزینه‌های اضافه مانند کارشناسی فنی یا تطبیق اسناد نیز وجود دارد.
مسیر زرد برای گمرک ابزاری است تا هم نظارت لازم را داشته باشد و هم از صرف منابع گسترده برای بازرسی فیزیکی جلوگیری کند.

مسیر قرمز چیست؟

در مقابل مسیر سبز، مسیر قرمز گمرکی قرار دارد که بالاترین سطح کنترل و نظارت را شامل می‌شود. در این مسیر، گمرک نه‌تنها اسناد کالا را با دقت بررسی می‌کند، بلکه در اغلب موارد اقدام به بازرسی فیزیکی کالا نیز می‌نماید. این مسیر برای کالاهایی در نظر گرفته می‌شود که از دیدگاه گمرک دارای ریسک بالاتری هستند.
قرار گرفتن کالا در مسیر قرمز ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله:
. نقص یا ابهام در اسناد
. ارزش‌گذاری نامناسب یا مغایر با عرف بازار
. سوابق ضعیف یا تخلفات قبلی واردکننده
. ورود کالاهای خاص یا مشروط
. انتخاب تصادفی در فرآیند کنترل ریسک گمرک

فرآیند ترخیص در مسیر گمرکی قرمز معمولاً طولانی‌تر است و ممکن است منجر به پرداخت هزینه‌های اضافی مانند هزینه انبارداری، کارشناسی یا جریمه شود. به همین دلیل، بسیاری از واردکنندگان تلاش می‌کنند با رعایت دقیق قوانین و مقررات، از قرار گرفتن در این مسیر اجتناب کنند.
با این حال، مسیر قرمز به عنوان ابزاری برای کنترل دقیق واردات و جلوگیری از تخلفات، نقش مهمی در امنیت اقتصادی کشور ایفا می‌کند.

تفاوت مسیر سبز و زرد

. سطح نظارت: مسیر سبز کمترین نظارت رو داره و معمولاً بدون بازرسی فیزیکی ترخیص میشه، ولی مسیر زرد نظارت بیشتری داره و اسناد با دقت بیشتری بررسی میشه. بازرسی فیزیکی در مسیر زرد در صورت وجود ابهام ممکنه انجام بشه.
. مدت زمان ترخیص: مسیر سبز سریع‌تره و مسیر زرد کمی زمان‌برتره چون باید اسناد دقیق‌تر بررسی بشه.
. ریسک: کالاهای مسیر سبز کم‌ریسک هستن، اما کالاهای مسیر زرد دارای ریسک متوسط محسوب میشن.
. هزینه‌ها: هزینه‌های مسیر سبز معمولاً کمتره، اما در مسیر زرد احتمال هزینه‌های کارشناسی یا تطبیق اسناد وجود داره.

تفاوت مسیر زرد و قرمز

. سطح نظارت: مسیر زرد کنترل متوسطی داره و بازرسی فیزیکی فقط در موارد خاص انجام میشه، ولی مسیر قرمز شدیدترین نظارت و بازرسی فیزیکی کامل رو داره.
. مدت زمان ترخیص: مسیر قرمز زمان زیادی می‌بره به‌خاطر بازرسی فیزیکی و بررسی‌های دقیق، در حالی که مسیر زرد معمولاً سریع‌تره.
. ریسک: مسیر زرد ریسک متوسط داره و مسیر قرمز ریسک بالایی داره و بیشتر برای کالاهای مشکوک یا واردکنندگان دارای سابقه تخلف هست.
. هزینه‌ها: هزینه‌ها در مسیر قرمز بسیار بالاتر هستن و شامل انبارداری، جریمه و کارشناسی‌های متعدد میشن، اما مسیر زرد هزینه‌هاش کمتر و معمولاً محدود به بررسی اسناد هست.

تفاوت مسیر سبز و قرمز

. سطح نظارت: مسیر سبز حداقل نظارت و کنترل رو داره و معمولاً بدون بازرسی فیزیکی ترخیص میشه؛ اما مسیر قرمز بالاترین سطح کنترل و بازرسی فیزیکی کامل رو داره.
. مدت زمان ترخیص: مسیر سبز سریع‌ترین زمان ترخیص رو داره، در حالی که مسیر قرمز طولانی‌ترین زمان رو می‌طلبه.
. ریسک: مسیر سبز مخصوص کالاهای کم‌ریسکه، ولی مسیر قرمز مخصوص کالاهای پرریسک و مشکوکه.
. هزینه‌ها: هزینه‌ها در مسیر سبز حداقل و در مسیر قرمز بسیار بالا هستن به خاطر بازرسی‌های متعدد و احتمال جریمه.

تأثیر مسیرهای گمرکی بر کسب‌وکارها

۱. مسیر سبز: تسهیل، سرعت و صرفه‌جویی

وقتی کالا از مسیر سبز عبور می‌کند، یعنی بازرسی فیزیکی ندارد، اسناد به‌سرعت تأیید می‌شود و ترخیص کالا بدون توقف پیش می‌رود. برای کسب‌وکارها، این یعنی:
. کاهش زمان خواب کالا در گمرک
. ورود سریع کالا به بازار
. صرفه‌جویی در هزینه‌های انبارداری و خدمات گمرکی
. قابلیت برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای فروش و توزیع
مسیر سبز به‌ویژه برای شرکت‌هایی که واردات مداوم دارند یا با کالاهای فاسدشدنی یا حساس زمانی کار می‌کنند، مزیتی بزرگ به حساب می‌آید.

۲. مسیر زرد: نیاز به دقت بیشتر و پیش‌بینی زمان

مسیر زرد به معنای بررسی دقیق‌تر اسناد است. اگرچه بازرسی فیزیکی به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما اسناد باید بی‌نقص و قابل اطمینان باشند. برای کسب‌وکارها این یعنی:
. لزوم آماده‌سازی کامل و بی‌اشکال اسناد
. احتمال تأخیرهای جزئی در ترخیص
. نیاز به هماهنگی بهتر بین واردکننده، کارگزار و ترخیص‌کار
شرکت‌هایی که با مسیر زرد مواجه می‌شوند، باید توانایی مدیریت زمان و پیش‌بینی مراحل گمرکی را داشته باشند تا دچار ضرر یا وقفه در زنجیره تأمین نشوند.

۳. مسیر قرمز: چالش بزرگ برای زمان و هزینه

مسیر قرمز از دید کسب‌وکارها، پردردسرترین گزینه است. کالاها باید هم از نظر اسناد و هم به‌صورت فیزیکی بررسی شوند. تأثیر این مسیر روی کسب‌وکارها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
. تأخیرهای زیاد در ورود کالا
. افزایش قابل توجه هزینه‌ها (بازرسی، کارشناسی، انبارداری، جریمه‌ها)
. احتمال رد شدن کالا یا برگشت آن
. اختلال در زنجیره تأمین و کاهش رضایت مشتریان
کسب‌وکارهایی که وارداتشان مرتباً به مسیر قرمز می‌افتد، معمولاً یا دچار نقص در مستندات هستند، یا در فهرست واردکنندگان پرریسک گمرک قرار گرفته‌اند. این موضوع می‌تواند حتی در اعتبار تجاری آن‌ها هم تأثیر منفی بگذارد.

پیشنهادهایی برای واردکنندگان جهت بهره‌مندی از مسیر سبز

۱. تکمیل دقیق و شفاف اسناد:
دقت در ارائه فاکتور، بارنامه، پکینگ لیست، گواهی مبدأ و سایر مدارک الزامی است.
2. ثبت سابقه مثبت در گمرک:
واردکنندگانی که سابقه تخلف، مغایرت یا تأخیر ندارند، بیشتر در مسیر سبز قرار می‌گیرند.
3. استفاده از کارشناسان و ترخیص‌کاران معتبر:
همکاری با افراد یا شرکت‌هایی که به روند گمرکی مسلط هستند، احتمال خطا را کاهش می‌دهد.
4. رعایت کامل قوانین و مقررات واردات:
شناخت دقیق از تعرفه‌های گمرکی، الزامات بهداشتی، استانداردها و ضوابط فنی ضروری است.
5. تخصیص کد واحد تجاری و کد رهگیری مطمئن:
استفاده از شناسه‌های تجاری و شفاف‌سازی روند ورود کالاها به کاهش ریسک کمک می‌کند.
6. همکاری با شرکت‌های حمل و نقل حرفه‌ای:
بسته‌بندی صحیح، برچسب‌گذاری دقیق و عدم ابهام در اسناد حمل‌ونقل، ریسک گمرکی را کاهش می‌دهد.

نتیجه‌گیری

فرآیند ترخیص کالا در گمرک ایران به سه مسیر سبز، زرد و قرمز تقسیم می‌شود که هرکدام بر اساس سطح ریسک و سوابق واردکننده تعیین می‌گردند. انتخاب مسیر، تأثیر مستقیمی بر زمان، هزینه و روانیِ فرآیند ترخیص دارد. در این میان، مسیر سبز به‌عنوان سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین گزینه، مزیت رقابتی قابل توجهی برای واردکنندگان ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، مسیر قرمز با بازرسی‌های فیزیکی و اسنادی سخت‌گیرانه، می‌تواند فرآیند واردات را زمان‌بر و پرهزینه کند.