تکنیک های طراحی مدل کسب و کار

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که برای موفقیت کسب و کارتان به چه چیزی نیاز دارید؟ آیا فقط یک ایده خوب کافی است یا باید نقشه‌ای دقیق و استراتژی‌هایی اصولی برای رشد داشته باشید؟

در دنیای امروز، موفقیت در کسب و کار تنها با داشتن یک ایده خوب ممکن نیست؛ شما به یک مدل کسب و کار کارآمد نیاز دارید. این مدل کسب و کار به شما کمک می‌کند که چگونه درآمد کسب کنید، با مشتریان ارتباط برقرار کنید و منابع خود را به درستی مدیریت کنید. اما چطور می‌توان یک مدل کسب و کار موفق طراحی کرد؟

در این مقاله، تکنیک‌ها و اصولی را به شما معرفی می‌کنیم که به کمک آن‌ها می‌توانید مدلی قدرتمند برای کسب و کار خود بسازید و در رقابت با دیگران پیشی بگیرید. اگر آماده‌اید که کسب و کار خود را به سطح بالاتری ببرید، با ما همراه شوید!

تعریف مدل کسب و کار

مدل کسب و کار (Business Model) به زبان ساده، یک طرح یا نقشه است که به شما نشان می‌دهد چگونه یک کسب و کار می‌تواند ارزش ایجاد کند، این ارزش را به مشتریان خود ارائه دهد، و در نهایت از این فرآیند کسب درآمد کند. این مدل، جنبه‌های مختلفی از جمله منابع کلیدی، فعالیت‌ها، هزینه‌ها، درآمدها، و حتی روابط با مشتریان و شرکا را پوشش می‌دهد.

در واقع، مدل کسب و کار شما همان چیزی است که مشخص می‌کند چگونه محصول یا خدمات شما به نیازهای مشتریان پاسخ می‌دهد و چه فرآیندهایی برای ایجاد و تحویل این ارزش‌ها باید طی شود. هر کسب و کاری که قصد موفقیت در بازارهای رقابتی دارد، به یک مدل کسب و کار واضح و دقیق نیاز دارد تا مسیر خود را به سمت رشد و سودآوری هدایت کند.

انواع مدل‌های کسب و کار

1. مدل کسب و کار B2B (Business to Business)

در این مدل، کسب و کارها محصولات یا خدمات خود را به سایر کسب و کارها ارائه می‌دهند. یکی از ویژگی‌های این مدل این است که در بوم مدل کسب و کار، بخش‌های مرتبط با منابع کلیدی و فعالیت‌های کلیدی بسیار اهمیت دارند، زیرا نیاز به همکاری با سایر کسب و کارها برای تأمین منابع و ارائه خدمات وجود دارد. این مدل بیشتر در صنعت‌هایی مانند نرم‌افزارهای تخصصی یا تجهیزات صنعتی مشاهده می‌شود.

2. مدل کسب و کار B2C (Business to Consumer)

این مدل کسب و کار به ارائه خدمات یا محصولات به مصرف‌کنندگان نهایی اختصاص دارد. در بوم مدل کسب و کار برای این مدل، بخش مشتریان و ارزش پیشنهادی در طراحی اهمیت زیادی دارند، چرا که باید با توجه به نیازهای مصرف‌کنندگان طراحی و بهینه‌سازی شود. کسب‌وکارهایی مانند فروشگاه‌های آنلاین، رستوران‌ها و برندهای مد نمونه‌هایی از این مدل هستند.

3. مدل کسب و کار C2C (Consumer to Consumer)

در این مدل، مشتریان به طور مستقیم با یکدیگر تجارت می‌کنند. در بوم مدل کسب و کار این نوع مدل، بخش کانال‌های ارتباطی و رابطه با مشتری مهم‌ترین نقش را دارند، چرا که بسترهایی مانند پلتفرم‌های آنلاین برای تسهیل تجارت بین مصرف‌کنندگان طراحی می‌شوند. دیوار و تپ‌سی از جمله مثال‌های موفق این مدل هستند.

4. مدل کسب و کار C2B (Consumer to Business)

این مدل جایی است که مصرف‌کنندگان به کسب و کارها خدمات یا کالاهایی را عرضه می‌کنند. در بوم مدل کسب و کار برای این مدل، بخش منابع کلیدی و فعالیت‌های کلیدی تأثیر بسیاری دارد، زیرا مصرف‌کنندگان باید به صورت مؤثر و سودمند برای کسب و کارها فعالیت کنند. سایت‌هایی مانند Upwork و Fiverr نمونه‌هایی از این مدل هستند.

5. مدل کسب و کار Freemium

در این مدل، خدمات اولیه به صورت رایگان ارائه می‌شود و برای دسترسی به ویژگی‌های پیشرفته یا ویژه، کاربران باید هزینه پرداخت کنند. در بوم مدل کسب و کار برای این نوع کسب و کار، ارزش پیشنهادی و منابع کلیدی تأثیر زیادی دارند. کسب‌وکارهایی مانند Spotify، LinkedIn و Dropbox نمونه‌های بارز این مدل هستند.

6. مدل کسب و کار اشتراکی (Subscription Model)

در این مدل، مشتریان به صورت دوره‌ای هزینه‌ای ثابت برای دسترسی به خدمات یا محصولات پرداخت می‌کنند. در بوم مدل کسب و کار، در این مدل توجه به بخش جریان‌های درآمدی و مشتریان بسیار ضروری است، زیرا استراتژی درآمدی باید به‌طور واضح مشخص شود. مثال‌هایی از این مدل شامل Netflix، Spotify و Amazon Prime است.

7. مدل کسب و کار تبلیغاتی (Ad-Based Model)

در این مدل، کسب و کارها محصولات یا خدمات خود را رایگان ارائه می‌دهند و از طریق تبلیغات درآمد کسب می‌کنند. در بوم مدل کسب و کار این مدل، بخش منابع کلیدی و جریان‌های درآمدی باید به دقت طراحی شوند تا تبلیغات به عنوان منبع اصلی درآمد عمل کند. Google، Facebook و YouTube نمونه‌هایی از این مدل هستند.

8. مدل کسب و کار نمایندگی (Affiliate Marketing Model)

در این مدل، کسب و کارها محصولات یا خدمات دیگران را تبلیغ می‌کنند و در ازای فروش، پورسانت دریافت می‌کنند. در بوم مدل کسب و کار این مدل، بخش فعالیت‌های کلیدی و جریان‌های درآمدی باید به دقت شبیه‌سازی و ارزیابی شوند تا سودآوری مناسب حاصل شود. کسب‌وکارهایی مانند Amazon از این مدل استفاده می‌کنند.

9. مدل کسب و کار تولید و فروش (Manufacturing Model)

این مدل شامل تولید کالاها و سپس فروش آن‌ها به خرده‌فروشان یا مصرف‌کنندگان نهایی است. در بوم مدل کسب و کار این مدل، بخش منابع کلیدی و فعالیت‌های کلیدی اهمیت ویژه‌ای دارند، زیرا تولید و تأمین منابع نقش اساسی در موفقیت این مدل دارد. این مدل در صنایع مختلف تولیدی، مانند الکترونیک و خودروسازی استفاده می‌شود.

10. مدل کسب و کار فروش مجدد (Reseller Model)

در این مدل، کسب و کارها محصولات یا خدمات را از تأمین‌کنندگان خریداری می‌کنند و سپس آن‌ها را به قیمت بالاتر به مشتریان می‌فروشند. در بوم مدل کسب و کار، بخش مشتریان و جریان‌های درآمدی این مدل نقش حیاتی دارند. این مدل در کسب‌وکارهای خرده‌فروشی و توزیع کالا به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود.

بوم مدل کسب و کار یک پازل شگفت انگیز

حتما تکه‌های پازل را دیده‌اید. تا وقتی که صفحه پازل کامل نشود، زیبایی و کارایی خود را نشان نخواهد داد. مدل کسب و کار هم از یک بوم یا صفحه پازل تشکیل شده که 9 قسمت مهم دارد. هر یک از این 9 قسمت، بخش‌های مختلفی از کسب و کار را به شما معرفی می‌کنند. با توجه به این قسمت‌ها، می‌توان تکنیک‌های بیزینس مدل را طراحی کرد. البته قبل از معرفی تکنیک‌ها، بهتر است از سه بخش اساسی صحبت کنیم. سه بخشی که کل کسب و کار شما را به شگفت‌انگیز‌ترین شیوه ممکن، تحت تاثیر قرار می‌دهد. این سه بخش عبارت هستند از:

• محبوبیت

نقطه عطف و شروع هر کسب و کاری، محبوبیت یا ضرورت آن است. مگر می‌شود کسب و کاری شروع کنید که هیچ متقاضی نداشته باشد؟! اصلا امکان ندارد. هر کسب و کار مناسبی قطعا برای رفع نیازهای کاربران مورد نظر، هدفمند شده است. هر کارفرمایی نیاز دارد که مخاطبان خود را برای ارائه خدمات و فروش کالا جذب کند؛ در غیر این صورت بازدهی کار پایین خواهد آمد.

• عملی بودن

عملی یا امکان پذیر بودن یکی دیگر از آیتم‌های بوم مدل کسب و کار است. اهمیت برنامه یا مدل اینجا مشخص می‌شود. اگر برنامه ریزی شما اصولی باشد، خدمات شما قابلیت عملی شدن را نیز دارد. پشت صحنه کار شما در این مورد کاملا هویدا خواهد بود. اگر کادر کسب و کارتان افراد شایسته‌ و متعهدی به برنامه باشند، این مرحله را با موفقیت پشت سر خواهید گذاشت.

• پایداری
  پایداری به معنای دوام و استمرار کسب و کار است. هر کسب و کاری باید به گونه‌ای طراحی شود که در دراز مدت توانایی ادامه فعالیت و رشد را داشته باشد. این بخش شامل مدیریت منابع مالی و انسانی، و همچنین حفظ تعهدات به مشتریان و شرکای تجاری می‌شود تا در نهایت به ثبات و موفقیت بلندمدت دست یابید.

درخشندگی با خلق مدل کسب و کار

برگ برنده با کسانی خواهد بود که در اول راه، شایسته‌ترین برنامه را برای کسب و کار خود طراحی کرده‌اند. اگر می‌خواهید صاحب کسب و کاری موفق و یکپارچه شوید، پس شروع کنید‌. بالا بودن قوه یادگیری و اشتیاق، کمک می‌کند تا در هر مرحله از پیشرفت، تکنیک‌های بیشتری یاد بگیرید‌. با اطمینان کامل می‌گوییم که هر کسب و کار موفقی، مدل یا طرح خود را دارد. شما هیچ بیزینسی را نخواهید یافت که بدون برنامه ریزی، رشد کرده و موفق شده باشد.

البته جا دارد که یک نکته را فراموش نکنیم! با پیشرفت تکنولوژی و گسترش هر بیزینسی، مدل‌های کسب و کار بعد از مدتی باید به روز شوند. اینجاست که آموزش بیزنس مدل، می‌تواند شما را از بلاتکلیفی و درجا زدن نجات دهد! دیگر نیاز نیست هر روز به دنبال یک متخصص باشید تا برنامه‌ای برای کسب و کارتان طراحی کند. وقتی تمام تکنیک‌ها را آموزش ببینید، قطعا به یک کارفرما خلاق در این زمینه تبدیل خواهید شد. پس همراه ما باشید تا با تکنیک‌های طراحی مدل کسب و کار آشنا شوید.

آفرینش مدل کسب و کار با هوشمندی و درایت بالا

شاید قبل از مطالعه ادامه مطلب، فکر کنید که طراحی برنامه کسب و کار، سخت و غیر قابل درک باشد. با این حال ما اینجا هستیم تا شما را در راستای خلق بهترین مدل کسب و کار، راهنمایی و پشتیبانی کنیم‌. اول از همه با خود فکر کنید که چرا واقعا کسب و کار راه انداخته‌اید؟ آیا واقعا هدفی دارید؟ برخی از کارفرماها فقط به فکر درآمد هستند. اگر در این راه دچار بحران شوند، ممکن است سریعا همه چیز را رها کنند و قید کار را بزنند.

قدم دوم این است که یک هدف درست و قابل دستیابی تعیین کنید. هیچوقت دست بر روی هدف‌های غیرقابل باور نگذارید! با این کار دیوار باورهای شما فرو خواهد ریخت! از کار خود یک هدف معین در نظر داشته باشید و برای آن تلاش کنید. با در نظر داشتن این دو فاکتور، برای آشنا شدن با تکنیک‌های طراحی مدل کسب و کار آماده شوید.

تکنیک اول ⇐ قدمی مثبت و تاثیرگذار با بخش بندی مخاطبان

بعد از این که کسب و کارتان شکل گرفت، حالا باید مشتریان خود را بشناسید. مشتریان جزو اساسی‌ترین قسمت‌ درآمد کسب و کار محسوب می‌شوند. باید همیشه مشتری را ترغیب کنید تا برای بهره مندی از خدمات یا کالاهای مورد نیاز، گزینه اولشان انتخاب شما باشد. اگر مشتری‌های خود را نشناسید، عملا قسمت‌های دیگر طراحی این پازل بلااستفاده خواهند بود.

در این مرحله برای درک عمیق مخاطب، نیاز به شناخت پرسونای بازاریابی دارید. پرسوناها شبه مخاطبانی هستند که تمام ابعاد نیاز یک مخاطب را به شما نشان می‌دهند. شما باید چندین پرسونا طراحی کنید تا بتوانید مخاطبانتان را بخش بندی کنید. هنگامی که شما نیازهای مختلف را بر روی پرسوناها شناسایی می‌کنید، بهتر می‌توانید عمل تقسیم مخاطب را انجام دهید. با این کار جرقه اول طراحی مدل کسب و کار را خواهید زد.

تکنیک دوم ⇐ معامله پیشنهادی شالوده کار با مشتری

آیا تا به حال دقت کرده‌اید که مشتریان فقط برای یک کالا یا ارائه خدمات موظف به پرداخت پول به شما نیستند؟! آن‌ها به احساس خوبی که از خدمات یا کالا شما می‌گیرند، وفادار می‌شوند. بر فرض مثال، شرکت اپل را در نظر بگیرید. درست است که جزو گران‌ترین برند در دنیا است؛ اما کیفیت و ارزشمندی‌های بسیاری دارد. همین کیفیت و ارزشمندی‌ها، باعث وفاداری مشتریان شده است. اعتماد مشتریان به برند شما، برگ برنده‌ای است که با موفقیت گذراندن تکنیک دوم مدل کسب و کار به دست می‌آید. اگر بخواهیم از یک برند داخلی موفق که این تکنیک را به شایستگی تمام انجام داده است نام ببریم، اسنپ نام آشناترین برند خواهد بود.

هنگامی که شما به عنوان یک مسافر در ماشین اسنپ می‌نشینید، وجود امنیت سفر و نقشه راه، یک احساس امنیت و خوشایندی به شما می‌دهد. در واقع اسنپ در این مرحله بر روی ارزش احساسی مشتری مانور داده است‌.

از طرفی شما هر زمان که بخواهید می‌توانید برای سفر به مکان‌های مختلف، درخواست ماشین بدهید. پیدا شدن راحت و بدون دردسر ماشین، ترفندی است تا شما دفعات بعد هم به آن اعتماد کنید. پس یک ارزش عملکردی ایجاد می‌شود.

در نهایت نکته بارز اسنپ، قیمت مناسب‌تر نسبت به ماشین‌های خطی شخصی و تاکسی‌هاست. همین نکته طلایی نشان دهنده ارزش اقتصادی است که اسنپ برای مشتریان وفادار خود، قائل است.

تکنیک اول و دوم در طراحی مدل کسب و کار، تقریبا همپوشانی دارند. پس بهتر است با دقت بالایی انجام شود.

تکنیک سوم ⇐ بهبود ارتباط با مشتری ترفند اساسی بیزنس مدل

در برقراری ارتباط با مشتری همیشه سه نکته مهم را به خاطر بسپارید. برای یک ارتباط موثر باید به فکر جذب مخاطب، حفظ مخاطب و افزایش فروش باشید. اگر با مشتریان به درستی ارتباط بگیرید، یک احساس ارزشمندی پر و پا قرص در مخاطب خود ایجاد خواهید کرد. در وهله اول تشخیص دهید که رابطه شما با مخاطب باید به صورت کوتاه مدت باشد یا بلند مدت؟ در برقراری ارتباط پاسخگویی شما به صورت صمیمی است یا اتوماتیک؟ باید بر روی جذب مشتری تمرکز کنید یا حفظ آن؟ لحن صحبت شما با مشتری باید به چه صورتی باشد؟ دقت به تمام این سیاست‌ها، بهترین خط مشی را برای طراحی مدل کسب و کار به ارمغان می‌آورد.

تکنیک چهارم ⇐ ارزیابی مسیر ارتباطی در بوم بیزینس مدل

شما باید با ارزیابی مسیر ارتباطی بتوانید یک پلی بین معامله پیشنهادی یا ارزش‌ها با بخش بندی مخاطبان ایجاد کنید. شما در تکنیک چهارم طراحی مدل کسب و کار با سه مولفه توزیع محصول، فروش محصول و ارتباط با مخاطب، سر و کار دارد. در این مرحله است که باید اعتماد مشتریان به برند شما جلب شود. باید در این مرحله یک ارزیابی کلی بر روی محصولات و خدمات خود، انجام دهید. بعد از ارزیابی محصولات و خدمات، حالا کانال ارتباطی شما با مشتریان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

تکنیک پنجم ⇐ مشخص کردن منابع کلیدی

فرض کنید که کسب و کار شما دقیقا شبیه به یک بازی جنگا است. در بازی جنگا اگر قطعه‌ای که بیرون می‌کشید در ریزش سازه اثر نداشته باشد، پس کاربردی ندارد. در حالی که اگر یک قطعه کلیدی را بیرون بکشید، تمام سازه ویران خواهد شد! بیزینس شما هم مانند همین جنگا است. بهتر است در طراحی مدل کسب و کار خود، مهره‌های کلیدی و ارزشمند را حفظ کنید. به عنوان مثال برند، نیروی انسانی، حق امتیاز، محل بیزینس و… جزو منابع کلیدی و ارزشمند به حساب می‌‌آیند. بعد از آن که منابع را مشخص کردید، حالا باید یک برنامه جامع و کامل برای بازدهی بیشتر منابع کلیدی کسب و کار خود در نظر بگیرید.

تکنیک ششم ⇐ برنامه ریزی فعالیت‌ های مهم برای طراحی مدل کسب و کار

هنگامی که شما در حال طراحی Business Model هستید، محال است برای فعالیت‌های ضروری برنامه ریزی نکنید. مشخص کنید کدام فعالیت‌‌ها برای انجام شدن باید در اولویت قرار بگیرند. برای این که بتوانید متوجه شوید کدام فعالیت‌ها مهم یا ضروری هستند، بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

• توجه به فعالیت‌های متمرکز بر ارزش‌ها یا معامله‌های پیشنهادی
• اقدامات ضروری در تکنیک اول و چهارم
• اقدامات لازم برای بهبود ارتباط با مخاطبان
• سپردن فعالیت‌های لازم به همکاران مجرب
• انتخاب فعالیت‌های درآمدزا و مهم در حیطه شغلی

تکنیک هفتم ⇐ شناسایی همکاران مهم و کلیدی

هر کسب و کار موفقی، یک تیم خبره و ماهر دارد که آن را به سمت بازدهی بیشتر سوق می‌دهد. البته در این میان ممکن است افرادی هم باشند که در کار و پیشرفت، اختلال ایجاد کنند. اینجاست که شما به عنوان یک کارفرمای آگاه، باید فقط همکاران کلیدی و مهم را حفظ کرده و سیاه لشکرها را حدف کنید. دقت کنید که تامین کنندگان اصلی بیزینس شما، چه کسانی هستند؟ آیا آن‌ها در جهت پیشرفت طراحی بیزنس مدل، همسو و هم‌نظر با شما هستند؟ در این مرحله مشخص می‌شود که کدام فرد، نقش حیاتی در پیشرفت کسب و کار شما دارد. بعد از شناسایی آن‌ها باید بر روی انعقاد توافق نامه، انتظارات از یکدیگر و اهداف کاری نیز تمرکز کنید.

تکنیک هشتم ⇐ ساختاردهی هزینه ها در طراحی مدل کسب و کار

تا به این جای کار قطع به یقین هزینه‌های زیادی صرف توزیع کالا و ارائه خدمات و شناخت مشتری و… کرده‌اید. بهتر است صبور باشید چرا که با تکنیک‌های درست، پول شما به خزانه مالی بازمی‌‌گردد. در این مرحله از طراحی مدل کسب و کار، مشخص کنید که تا به حال چقدر هزینه‌ کرده‌اید؟ بیشترین هزینه مربوط به کدام تکنیک یا فعالیت بوده است؟ آیا هزینه‌های ثابت دارید؟ هزینه‌های متغیر شما کدام‌ها هستند و برای چه پرداخت می‌شوند؟ جواب به چنین سوالاتی، ابهام زیادی از ساختاردهی هزینه‌ها را برطرف می‌کند.

تکنیک نهم ⇐ شناخت منابع یا جریان درآمدی

در این مرحله با تکنیک شیرین و جذاب شناخت جریان درآمدی آشنا خواهید شد. هر منابعی که باعث سوددهی و افزایش درآمد در مجموعه کاری شما شود را جریان درآمدی می‌گویند. شما با این تکنیک، تیر آخر را به هدف می‌زنید! وقت آن رسیده است تا منابع درآمدی خود را بشناسید. البته فراموش نکنید که این تکنیک رابطه تنگاتنگی با بخش معامله یا ارزش‌های پیشنهادی دارد. در این قسمت از طراحی مدل کسب و کار، باید یک استراتژی معقولانه و درست در قیمت گذاری داشته باشید. فراموش نکنید که مشتری قرار است بارها به شما اعتماد کند. پس در قیمت گذاری‌ منصف و به فکر جلب اعتماد مشتری باشید.

دوره جامع MBA: رشد حرفه‌ای در مدیریت کسب و کار

دوره MBA به شما مهارت‌های مدیریتی ضروری برای موفقیت در دنیای کسب و کار را می‌آموزد. با یادگیری استراتژی، بازاریابی، منابع انسانی و مالی، توانایی رهبری و تصمیم‌گیری بهتری خواهید داشت. این دوره به شما کمک می‌کند تا به یک مدیر کارآمد تبدیل شوید و فرصت‌های شغلی جدیدی را در سازمان‌های معتبر به دست آورید.

سخن پایانی

حالا که به انتهای مقاله رسیده‌اید، مطمئن هستیم که آگاهی و توانمندی شما نسبت به قبل بیشتر شده است. این جای خوشحالی دارد که با مطالعه مطالب جامع و کلیدی، بتوانید به یک کارفرمای ابرقدرت در حرفه خود تبدیل شوید. شما با استفاده از این تکنیک‌ها، قادر خواهید بود Business Model خودتان را خلق کنید. تکنیک‌های بیزینس مدل، یک طرح جامع و کامل برای پیشبرد اهداف و امیالی است که یک کارفرمای آگاه در نظر دارد. وقت آن رسیده است که با یک برنامه ریزی و استراتژی درست در مسیر موفقیت و پیشرفت بیزینس خود، قاطعانه گام بردارید.