قوانین و اصول تعیین صلاحیت حرفه ای و مهارت سنجی

ارتباط آموز ش های فنی وحرفه ای با دنیای کاراز طریق نیاز سنجی های شغلی و حرفه ای برای

برنامه ریزی و تعیین رشته های تحصیلی  حرفه ای و تهیة برنامه های درسی برقرار میشود و انتظار

میرود، مهار ت آموختگان با صلاحیت حرفه ای دارای سازگاری افقی، عمودی و جغرافیایی شغلی وارد بازار کار شوند. مطالعات نشان میدهند که صرف نیازسنجی کفایت لازم را برای این سازگاری ندارد ونشانگر آن نیز بیکاری مهارت آموختگان است که در بسیاری از موارد در سطح آموزشهای متوسطة فنی وحرفه ای مصداق دارد.

مرکز دوره های مدیریتی
مرکز دوره های مدیریتی، مجری تخصصی برگزاری دوره های MBA و DBA و PostDBA تحت نظر وزارت علوم و با مدرک معتبر می‌باشد. جهت دریافت مشاوره رایگان با کارشناسان ما در تماس باشید.

سؤال اصلی این است که:

برای تضمین کیفیت که به طور خودکار متضمن این سازگار ی ها، باشد چه باید کرد؟

از دهة 1980 که موضوع تدوین معیار ملی صلاحیت حرفه ای مطرح شد تاکنون تقریباً 135 کشور از 175 کشور عضو سازمان ملل متحد با طراحی چارچوب صلاحیت حرفه ای ملی و تشکیل نهاد ملی سیاست گذار توانسته اند ارتباط کیفیت آموز شها را با معیارهای این چارچوب تضمین کنند.

به عبارت روشن تر توانسته اند، ارزشیابی یادگیری )سنجش عملکرد یا شایستگی( را با شاخصهای

سطوح صلاحیت حرفه ای ملی هماهنگ کنند و چرخة تضمین کیفیت را در فرایند آموزش و ارزشیابی برقرار سازند. در این نوشتار با معرفی چارچوب صلاحیت حرفه ای ملی ایران قصد داریم

این اثر را نشان دهیم.

تعاریف

  • چارچوب صلاحیت حرفه ای ملی : چارچوبی است ملی و توافق شده که در آن ارتباط بین مدارک تحصیلی،گواهینامه های مهارت و تجارب حرفه ای سنجش پذیر با عناوین حرفه ها و مشاغل )دنیای کار( براساس استانداردهای طبقه بندی ملی مشاغل و سطوح تحصیلی به نحوی انعطا ف پذیر برقرار میشود. سندی رسمی و قانونی برای ممیزی و ارزیابی صلاحیت حرفه ای نیروی انسانی به منظور ورود به بازار کار است و حسب شرایط هر کشور دارای سطوحی تعریف شده است.
  • صلاحیت حرفه ای :

    مجموعه ای ازشایستگی های حرفه ای که دارندة آن براساس سطوح مرتبط با آن شایستگیها، در چارچوب صلاحیت حرفه ای ملی، مورد ارزیابی و ممیزی قرار میگیرد.و علاوه بر مدرک تحصیلی، به دریافت گواهینامه صلاحیت حرفه ای در آن سطح نائل می آید.

  • شایستگی حرفه ای : ترکیب درهم تنیدة دانش )هدایت عمل ، نشان دادن عمل ، و تفسیرو تعمیم عمل( ، مهار تهای مرتبط با کاربرد دانش و نگرش که توسط استانداردهای عملکرد در دنیای کار ارزیابی و تأیید میشود.
  • توصیف کنند ه های سطوح صلاحیت حرفه ای: دانش، مهارت، نگرش و شایستگی های حرف های سنجش پذیر و مورد توافق ذینفعان،

سیاست گذاران و ارائه کنندگان آموز شهای فنی وحرفه ای برای هر سطح که اساس ارزیابی و ممیزی ملی برای اعطای گواهینامه  قرار  میگیرد

  • سازگاری افقی : تناسب نوع رشته های تحصیلی –حرفه ای و شایستگی های حرفه ای تحت آموزش با نیازهای مشاغل موجود در دنیای کار.

  • سازگاری عمودی: تناسب سطح مهار تها وشایستگی های رشته های تحصیلی حرفه ای برای تصدی یک شغل در دنیای کار.
  • سازگاری جغرافیایی : تناسب نوع رشته های تحصیلی حرفه ای و سطح مهار تها و شایستگی هابا نیا زهای منطقه ای.

اهداف چارچوب صلاحیت حرفه ای

دو دسته هدف وجود دارند: اهداف اولیه که ناشی از سازگاری برنامه های درسی با سطوح صلاحیت و محتوای توصیف کننده های هر سطح هستند،و اهداف ثانویه که از وجه ممیزی و ارزیابی مدارک

تحصیلی و گواهینامه های شایستگی حاصل می شوند.

موضوع این نوشتار بررسی اثر اهداف اولیه بر ارزشیابی یادگیری در آموز شهای فنی وحرفه ای رسمی است.

اهداف اولیه:

  • تضمین كیفیت آموز شهای فنی وحرفه ای ازطریق انطباق سطوح صلاحیت حرفه ای با مسیرتوسعة حرفه ای و نظام درس گذاری مدرسه ای؛
  • ایجاد ارتباط بین محتوای سنجش عملکردی)شایستگی( و محتوای سطوح صلاحیت حرفه ای؛
  • مقایسه پذیر کردن نتایج ارزشیابی یادگیری باتوصیف کننده های سطوح صلاحیت حرفه ای؛
  • ایجاد تسهیل و انعطاف برای یادگیرندگان به منظور حركت در مسیرهای متفاوت آموز شهای

فنی وحرفه ای )رسمی، غیررسمی و سازما ن نایافته(.

اهداف ثانویه:

  • حمایت ازیادگیریهای مادا مالعمر از طریق به حساب آوردن یادگیر یهای قبلی و تجارب افراد و

ارتقای آنان؛

  • تسهیل حركت دانش آموختگان و مهارت آموختگان به صورت افقی و عمودی بین سطوح تحصیلی و مهارتی در سطح ملی و بین المللی؛
  • معرفی صلاحیتهای حرفه ای سطوح متفاوت ملی در سطح بین المللی برای اعتباردهی به مدارك

تحصیلی و گواهینامه های حرفه ای؛

  • یكپارچه سازی توسعة آموز شهای فنی وحرفه ای؛
  • استانداردسازی فعالیتهای حرفه ای در سطح ملی برای كمك به توسعة پایدار؛
  • یكسا ن سازی سطوح صلاحیت در كشور از طریق استانداردسازی شایستگی های حرفه ای؛
  • مشاركت ارائه كنندگان آموز شهای فنی وحرفه ای در سیاست گذاری، برنامه ریزی، تدوین

استانداردهای حرفه ای و ارزشیابی؛

  • یكپارچه سازی اعطای صلاحیت حرفه ای ملی از طریق اثبات شایستگیها در سطح ملی؛
  • فراهم آوردن شرایط رتبه بندی مراكز ارائه دهندة آموزش؛
  • تنوع بخشی به انواع آموز شهای فنی وحرفه ای از طریق محاسبه تجارب شخصی افراد در ارتقای

صلاحیت های حرفه ای؛

  • همگا م سازی صلاحیت های نیروی انسانی با اقتضائات اقتصادی؛
  • تسهیل حركت نیروی كار فراتر از مرزها از طریق اعطای گواهینامه های صلاحیت حرفه ای در ترازبین المللی.
موسسه MITD
مدارک تعیین صلاحیت حرفه ای

توصیف كننده های سطوح و پیامدهای یادگیری

  • پیامدهای یادگیری ناشی از آموزش و تربیت فنی وحرفه ای در تمام سطوح و برای هر صلاحیت

عبار ت اند از مجموع های از:

  • دانش
  • مهارت
  • نگرش

شایستگی حرفه ای

كه به صورت درهم تنیده شایستگی خود را نشان میدهد. بر این اساس:

  • دانش عبارت است از درك و فهم مفاهیم، اصول و رویه ها.
  • مهارت عبارت است از كاربرد دانش.
  • نگرش عبارت است از شوق و تعهد انجام کار و نشان دادن رفتارهای معطوف به عاطفه.
  • شایستگی حرفه ای عبارت است از كاربرد مهارت در یك زمینة خاص شغلی و یا حرفه ای.

اثبات شایستگی حرفه ای برای هر یك از سطوح ازطریق ارزیابی پیامدهای یادگیری به صورت در هم تنیده انجام میشود. به این معنی كه نتایج تعیین صلاحیت حرفه ای در تمام سطوح مستلزم ارزیابی دانش، مهارت، نگرش و شایستگی حرفه ای در همان سطوح توسط ارزیابی برونی 18 و با معیارها 19 وتوصیف كننده های 20 همان سطوح انجام خواهد شد.

مرکز بین المللی MITD گرجستان

بدیهی است توصیف کننده های سطوح عبارتهایی کلی اند که مصداق آنها به رشته های تحصیلی حرفه ای مرتبط است .توصیف کننده های سطوح صلاحیت شامل پیامدهای یادگیری هستند که به صورت دانش،مهارت وشایستگی های حرفه ای در برنامه درسی وجوددارند،آموزش براساس آنها انجام میشود و ارزیابی هم برای اثبات شایستگی براساس همین پیامدها خواهد بود.

بدیهی است پیامدهای یادگیری درهریک از سطوح صلاحیت براساس تعریف یکسان اند اما مصادیق آن منطبق با آن رشته تحصیلی – حرفه ای است که یادگیرندگان در مسیر آن قرارگرفته اند.بنابراین توصیف کننده در سطح کلی تعریف میشوند ولی مصداق آن باید بعد از تشکیل مرکز ملی راهبردی آموزش های فنی و حرفه ای (نهادملی)وسازمان دهی بوردهای تخصصی آموزش های فنی و حرفه ای رسمی ،غیررسمی ،آموزشهای عالی فنی و حرفه ای ،ومرکز ملی سنجش درفرایندی ملی روایی سنجی و اعتبارسنجی شود جدول 1معیارهای سنجش کلی را برای هریک از سطوح در

سطوح صلاحیت

دانش مهارت

شایستگی حرفه ای

1

-دانش پایه ابتدایی در یک زمینه شغلی

-مهارتهای اساسی شناختی و عملی برای انجام کارهای تکراری

کارکردن تحت نظارت بااندازه ای از استقلال در زمینه شغلی مرتبط

2

-دانش یک سلسله مفاهیم ساده و تدابیرکلی در یک زمینه شغلی

-ارتباط دادن دانش به سایر زمینه های شغلی روزمره

استفاده از مراحل دانش و مهارت تمرین شده برای حل مسائل جدید

3

-دانش عملی و نظری وسیع در یک زمینه شغلی و حرفه ای

-یک سلسله مهارتهای شناختی و عملی لازم برای حل مسائل مشخص در یک زمینه شغلی و حرفه ای

استفاده از فرایند دانش و مهارت برای حل یک مشکل و تعمیم آن به حالتهای خاص و سایر زمینه ها حرفه ای و شغلی

4

-دانش تخصصی در رشته و موضاعات کاربردی

-پیاده کردن و ارتباط دادن دانش در حوزه عمل و در زمینه های حرفه ای

سازمان دهی جامع و استفاده از دانش تخصصی برای حل مسئله در زمینه های شغلی و حرفه ای

5

-دانش تخصصی،عملی و نظری در یک زمینه حرفه ای

-یک سلسله جامع مهارتهای شناختی و عملی لازم برای حل خلاقانه مسائل انتزاعی

مدیریت و نظارت در زمینه های شغلی و حرفه ای

6

-دانش تخصصی وسیع در زمینه های شغلی و حرفه ای

-استفاده از مهارتهای حرفه ای،روشهاومواددررابطه با زمینه های شغلی و حرفه ای

سازماندهی جامع و استفاده از دانش تخصصی در حل مسائل مرتبط با زمینه های شغلی و حرفه ای

7

-دانش عالی تخصصی به عنوان اساس تفکرابتکاری و تحقیق و انتخاب و استفاده از مهارتها،روشها،عملکردها ومواد درارتباط بازمینه های شغلی و حرفه ای

استفاده از تفکر تحلیلی وارزیابی وترکیب ایده ها ومفاهیم برای حل مسائل درزمینه های شغلی و حرفه ای

8

-فهم عمومی ودقیق موضوعی و رشته ای شامل فهم دقیق نظریه های اساسی،اصول ومفاهیم

-استفاده از پیشرفته ترین مهارتها و روشهای تخصصی لازم شامل فرضیه ها وارزیابی آنها برای حل مسائل مهم در تحقیق و نوآوری برای تعریف دوباره وتوسعه دانش تخصصی موجود

کاربردرویکرد ترکیبی وجامع برای تحقیق،ارزیابی و تفسیرایده ها ،اطلاعات و مسائل جدید وپیچیده در زمینه های شغلی و حرفه ای

 

سطوح صلاحیت حرف های

براساس مطالعة تطبیقی، در سایر كشورها به ویژه اروپا، برای چارچوب صلاحیت حرفه ای یك نظام صلاحیت حرفه ای هشت سطحی پیشنهاد  می شود كه حداكثر تطابق را با نظام آموزشی و تربیت فنی و حرفه ای رسمی در دورة متوسطه و آموز شهای عالی فنی وحرفه ای در کشور دارد و از سهولت لازم برای تطبیق با آموز شهای غیررسمی فنی وحرفه ای نیز برخوردار است.

 

مسیرهای آموزش و تربیت فنی و حرفه ای

مسیرهای آموزش و تربیت فنی وحرفه ای در یك نظام صلاحیت حرفه ای هشت گانه در آموزش و تربیت فنی و حرفه ای مطابق جدول 2 خواهد بود.

 

جدول 2. مسیرهای آموزش و تربیت فنی وحرفه ای

آموزش های عالی فنی و
حرفه ای

آموزش غیررسمی فنی و حرفه
ای

آموزش متوسطه فنی و حرفه
ای

سطوح صلاحیت حرفه ای ملی

گواهینامة صلاحیت/ دكتری حرفه ای

8

ای گواهینامة صلاحیت/ كارشناسی ارشد

حرفه ای مهندس ارشد حرفه

7

 

گواهینامة صلاحیت / مهندس حرفه ای

6

گواهینامة صلاحیت/ کاردان ارشد حرفه ای،

کمک مهندس

5

گواهینامة صلاحیت /كاردان حرفه ای

تکنسین

4

گواهینامة صلاحیت/

کمک تکنیسین

گواهی نامه صلاحیت/دیپلم،کمک تکنسین

3

گواهینامة صلاحیت/کارگرماهر

گواهی نامه صلاحیت

2

گواهینامة صلاحیت/

کارگر ساده

گواهی نامه صلاحیت

1

معیا رهای سنجش كلی را برای هریك از سطوح درقالب رفتارهای صلاحیتی قابل سنجش به صورت پیشنهادی تعریف  میكند.بدیهی است توصیف كننده های سطوح عبارت هایی كلی اند كه مصداق آ نها به رشته های تحصیلی حرفه ای مرتبط است. توصیف كننده های سطوح صلاحیت شامل پیامدهای یادگیری هستند كه به صورت دانش، مهارت و شایستگی های حرفه ای دربرنامة درسی وجود دارند، آموزش براساس آ نها  انجام میشود و ارزیابی هم برای اثبات شایستگی براساس همین پیامدها خواهد بود.بدیهی است، پیامدهای یادگیری در هر یك ازسطوح صلاحیت براساس تعریف یكسا ن اند، اما مصادیق آن منطبق با آن رشتة تحصیلی  حرفه ای

 

تعریف، قلمرو و گواهینامة صلاحیت حرفه ای  و ارتباط آن با برنامه های درسی شاخه فنی وحرفه ای

گوا هینامه های صلاحیت حرفه ای برحسب قرارگرفتن در مسیرهای متفاوت آموزش دارای ارزشهای زمانی و جایگاهی متفاوتی هستند. در طول دورة سه سالة متوسطة دوم شاخه فنی وحرفه ای، هر سال 10پودمان در قالب دو درس 300 ساعته و جمعاً در سه سال، 30 پودمان و 6 درس با ارزش زمانی 1800ساعت با محتوای شایستگی های حرفه ای به صورت کارگاهی تدریس میشود که در تطبیق با سطوح صلاحیت حرفه ای معادل سطحهای 2 و 3 است.

گواهینامة سطح 1 صلاحیت حرفه ای

 300تا 600 ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی  ( برای

یك حرفه در سطح 1 مهارت نظام طبقه بندی ملی مشاغل

) گواهینامة سطح 2 صلاحیت حرفه ای

 900ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی  ( برای یك حرفه  ای در سطح 2 مهارت نظام طبقه بندی ملی،گرو ههای شغلیکه شامل در سهای کارگاهی سال دهم درس کارگاهی یازدهم  میشود.

گواهینامة سطح 3 صلاحیت حرفه ای:

900 ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی( برای یك حرفه در سطح 2مهارت نظام طبقه بندی ملی مشاغل کشور(گروه های شغلی 4،5،6،7،8،به نحوی كه حرفة سطح 3 صلاحیت حرفه ای در امتدادحرفه سطح 2 صلاحیت حرفه ای در یك مسیرتوسعة حرفه ای قرار گیرد. به عبارت بهتر، حرفة انتخابی سطح یك صلاحیت حرفه ای پیشنیاز حرفة انتخابی سطح دو صلاحیت حرفه ای است که شامل درس کارگاهی سال یازدهم و درسهای  کارگاهی درس دوازدهم است.

گواهینامة سطح 4 صلاحیت حرفه ای:

ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی( برای یك حرفه در سطح 3 مهارت نظام طبقه بندی ملی مشاغل )گروه شغلی 3( به نحوی كه حرفة انتخابی در سطح 4، درمسیر توسعة حرفه ای تكمیل كنندة شایستگی ها درحرفه های انتخابی سطح 3 صلاحیت حرفه ای باشد.

گواهینامة سطح 5 صلاحیت حرفه ای:

900 ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی( برای یك حرفه در سطح 4 مهارت نظام طبقه بندی ملی مشاغل )گروه شغلی 3( به نحوی كه حرفة انتخابی در سطح 5، در مسیر توسعة حرفه ای تكمیل كننده شایستگیها در حرفه های انتخابی سطح 4 صلاحیت حرف های باشد.

گواهینامة سطح 6 صلاحیت حرف های:

900 ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی( برای یك حرفة در سطح 4 مهارت نظام طبقه بندی ملی مشاغل )گروه شغلی 2( به نحوی كه حرفه انتخابی در مسیر توسعة حرف های سطح 5 صلاحیت حرفه ای باشد.

گواهینامة سطح 7 صلاحیت حرف های:

1800 ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی( برای یك حرفه در سطح 4 مهارت نظام طبقه بندی ملی مشاغل )گروه شغلی 2( به نحوی كه حرفة انتخابی در مسیر توسعة حرفه ای سطح 6 صلاحیت حرفه ای باشد.

گوا هینامة سطح 8 صلاحیت حرفه ای:

1800 ساعت آموزش عملی )شایستگی فنی( برای یك حرفه در سطح 4 مهارت نظام طبقه بندی مشاغل )گروه شغلی 1( به نحوی كه حرفة انتخابی در مسیر توسعة حرفه ای سطح 7 صلاحیت حرفه ایباشد.

 

 

مسیر توسعة حرفه ای

در نظام آموزش و تربیت فنی وحرفه ای امكان دریافت مدارك تحصیلی از دیپلم تا دكترای حرفه ای به صورت ناپیوسته با شرط اثبات شایستگی و گذر تجربی از هر سطح صلاحیت به سطح بعدی فراهم است.

به نحوی كه ورودی های نظام آموزش و تربیت فنی وحرفه ای كه بعد از دورة متوسطة اول شروع  میشود، میتوانند در مسیر توسعة حرفه ای همراه با آموزش و طی گذر تجربی )كار واقعی و كسب

تجربه( مسیر ارتقای صلاحیت حرفه ای را همراه با دریافت گواهی نامه و مدرك تحصیلی طی كنند.

بدیهی است موضوع گذر تجربی در این نوع آموز شها به عنوان یك اصل باید مورد توجه قرار گیرد.

سایر ملاحظات درخصوص مسیر توسعة حرفه ایبه این شرح اند:

 هر 900 ساعت معادل یك سال در نظر گرفته شده است.

 گذر تجربی تا آخرین مرحله بدون احتساب سطح 1 به 2 صلاحیت 10 تا 12 سال خواهد بود.

 طول دوران آموزش به صورت رسمی و غیررسمی و گذر تجربی 22 تا 24 سال خواهد بود

پختگی كامل همراه با تجربه كاری در مرز 40 سالگی برای نیروی كار در حد دكترای حرفه ای به شرط گذر موفق و اثبات شایستگی خواهد بود.

 سن ورود به آموزش و تربیت فنی وحرفه ای 15سال است كه معادل پایان دورة تحصیلی اول

متوسطه است.

 

نتیجه گیری

 

با توجه به انطباق سطوح 2 و 3 صلاحیت حرفه ای با در سهای کارگاهی سا لهای دهم، یازدهم و دوازدهم شاخة فنی وحرفه ای به لحاظ زمانی در برنامة درسی رشته های تحصیلی  حرفه ای و محتوایی در قالب شایستگی های حرفه ای و اجرای سنجش مبتنی بر شایستگی در فرایند اجرای آموزش، انتظار میرودکه کیفیت آموزش پاسخگوی ارزشیابی براساستوصیف کننده های سطوح صلاحیت باشد. به هرحال این سازگاری بر ارزشیابی یادگیری مدرس هایتأثیر كیفی دارد.

 

 

 

    1. National qualification framework

    2. Qualification

    3. Professional competency

    4. Knowledge to guide action

(know that)

    1. Knowledge to reflect action

(know why)

    1. Knowledge to interpret action

(know how)

    1. Descriptors of level

    2. Horizontal matching

    3. Vertical matching

    4. Geographical matching

    5. Knowledge

    6. skill

    7. Attitude

    8. professional competency

    9. Understanding concept,

principal and procedure

    1. Application of knowledge

17. Application of skill in an occupation